Главная > Хицæн кадджытæ > Бедзæ Хурæ Бинигори тауæрæхъ

Бедзæ Хурæ Бинигори тауæрæхъ

16 декабря 2010. Разместил: 00mN1ck

     Бедзæ Хурæ Бинигор цардæй и Къумбулти. Цауæйнон лæг адтæй. Цауæни-йеу ку рацæуидæ æ куй – куйти сæр Селæни хæтдзæ, уæд дзи сирд нæ йервазтæй. Сирди фидæй æ бинонтæ хуарз хаста, гъæубæстæн дæр дзи лæвардта. Уæд йимæ игъусун байдæдта, Уæллагкоми Цомæрдтæмæ уæхæн дууæ цауæйнон куййи ес, 'ма фæццæунцæ сæхуæдтæ 'ма уорс хонхæй, сау хонхæй сирдтæ æртæрунцæ гъæумæ. Уоми ба сæ кæми ниййахæссунцæ, кæми ба сæ рамарун кæнунцæ. Дуйней гъæубæстæ дæр ма сирди фидæй минасæ кæнунцæ. «Йеци дууæ куййи ма мæ ку уайонцæ, – зæгъгæ, унаффæ кодта æхе меднимæр Бедзæ Хурæ Бинигор, – уæд йеугур сирдтæ дæр мæхе бæрагæ уайонцæ, æгас гъæубæсти дæр сирди фидæй хæссинæ».
     Корун унаффæ сæбæл искодта. Æмбалтæ ракодта, уорс гали хъури сурх дари бабастонцæ, уотемæй Цомæрдтæмæ куйгор рацудæнцæ. Иссæмæцудæнцæ. Медæмæ, зæгъгæ, сæ хæдзарæмæ бакодтонцæ; фингæ син рааразтонцæ 'ма син æй сæ размæ æрæвардтонцæ. Фал фингæмæ не 'вналунцæ. Цомæрдти хестæр сæмæ дзоруй:
     «Равналетæ», – загъта, – фингæмæ.
     Уæддæр не 'вналунцæ фингæмæ.
     Фæрсуй бабæй сæ нигкидæр Цомæрдти хестæр: «Цæмæннæ æвналетæ?», – зæгъгæ.
     Уæд сæ хестæр равналдта фингæмæ, иннетæ ба уæддæр не 'вналунцæ. Нигкидæр бабæй сæмæ дзоруй:
     «Цæмæннæ æвналетæ, – зæгъгæ, – фингæмæ, кæд уæ йести зæгъун фæндуй, уæддæр æй зæгъетæ».
     Уæдта Бедзæ Хурæ Бинигор загъта: «Мах куйгор ан», – зæгъгæ.
     Цомæрдти хестæр зæнхæмæ никкастæй, сагъæси бафтудæй. Бæрæг дзуапп син неци загъта, фал сæмæ дзоруй:
     «Нæ царди нивæ йеци куйтæй æй, мæнæ ма мæ бинонти рафæрсон».
     Æ бинонтæмæ бацудæй 'ма син загъта: «Не 'уазгутæ куйгор исцудæнцæ», – зæгъгæ.
     Бинонтæ фæккех æнцæ 'ма йимæ дзорунцæ:
     «Мадта ма син «бахуæрæ», зæгъгæ, ци лигъстæ кæнис, лæдзæг сæмæ райсæ 'ма сæ нæ хæдзарæй фæссорæ, махæн нæ царди нивæ уонæй ку 'й уæд мах уони куд ратдзинан», – зæгъгæ.
     Йе ба син загъта:
     «Куйгор куй æй, ка 'й нæ ратта, йе ба дууæ куйи æй».
     «Нæ сæ ратдзинан, – зæгъгæ, загътонцæ бинонтæ, – махæн нæ царди нивæ уонæй ку 'й, лæдзгутæ сæмæ райсæн æмбурдæй дæр 'ма сæ фæссорæн ардигæй».
     Сæ хестæр ба син загъта:
     «Раттун сæ гъæуй, ходуйнаг нин уодзæнæй, Донифарсæй ардæмæ Дигори комбæл куйгор исцудæнцæ, 'ма син ма раттæ, уæд дуйнемæ йетæ нæ дарæг нæ уодзæнæнцæ», – зæгъгæ.
     Уотæ куд дзубанди кодтонцæ, уотæ ба сæмæ сæ синхон къæсибадæг уосæ фæммедæг æй, 'ма хабар ку 'рзудта, уæд загъта:
     «Куд сæ дæттетæ йеци дууæ куййей, æгас гъæубæстæ дæр ма уони фæрци минасæ ку кæнунцæ».
     'Ма къæсибадæг уосæ уой бæрæг ку 'рзудта, куйти син дæтгæ кæнуй, зæгъгæ, уæд загъта:
     «Мадта фитдзагдæр сæ хæтдзæ цауæни ку фæццæуа, уæд æй Хуцау æ хæдзарæмæ дзæбæхæй мабал æрцæун кæнæд!»
     Уотемæй сæмæ бацудæй Цомæрдти хестæр куйгортæмæ. Загъта син:
     «Æвналетæ фингæмæ, – зæгъгæ, – ци коретæ, уомæй уæ исрæвдзæ кæндзæнæн».
     'Ма и дууæ куййей раластонцæ сæхемæ Донифарсмæ, сæ хъури син зæлдагæ бæндæнтæ бабастонцæ, уотемæй.
     Йеци дууæ куййи ма 'й ку фæцæнцæ, уæд, басææвзарон, зæгъгæ уайтагъддæр цауæни рандæй. Куйти сæр Селæнæн ма уæхæн дууæ æмбали кæми фæцæй, уоми ма дин сирд рауагътайдæ? Фиццагдæр Тæторс æрдæмæ фæццудæй 'ма йеу тускъабæл фембалдæй. Селæн æй куддæр рауидта, уотæ 'й æ разæй фæккодта, 'ма 'й ратæрæ-батæрæ кæнун байдæдта. И тускъа йимæ дзоруй:
     «Ци кæнис, Селæн, цæмæннæ мæ ниууæдзис? Ма кæнæ, – зæгъгæ, ин загъта, – дæу ба мæ мард дæр рамардзæнæй».
     Цалдæнги Селæн и тускъай хæтдзæ æвдулдæй, уалдæнги ба йимæ Бедзæ Хурæ Бинигор бахъæрттæй 'ма 'й ниццавта, и тускъа æрхъан æй. Тускъай ракæсдау кодта 'ма 'й йеу бæласæбæл æрауигъта.Селæн йеци бæласи буни исбадтæй, Бедзæ Хурæ Бинигор ба, фезонæг ракæнон, зæгъгæ, согтæ æмбурд кæнунмæ рауадæй. Цалинмæ согтæ æмбурд кодта Бедзæ Хурæ Бинигор, уалинмæ бæласæй тускъай сæр рахаудтæй Селæнбæл, ма фæммардæй. Бедзæ Хурæ Бинигор ку 'рбацудæй æ тускъай мардмæ 'ма Селæни мард ку 'руидта, уæд нирдеуагæ кодта, фесафдтæн, зæгъгæ. Берæ фæхъхъурмæ кодта æ фур мæстæй, фезонгутæ дæр нæбал искодта. Уæдта бабæй цауæни Цомæрдти дууæ куййей хæтдзæ фескъардта 'ма æгас дзæбодури къуарбæл исæмбалдæй. Дууæ заманай куййи йибæл сæ йеуæрдæмæ 'рбаздахионцæ, иннердæмæ йибæл сæ æрбаздахионцæ, уотемæй сæ йеугурæй дæр æрцагъта. Æрсæфснайон, зæгъгæ, уотæ ба ракастæй – æ фалæнбула йеугурæй дæр бæрзонд айнæг фестадæй. Рацæуæн ин нецирдæмæбал адтæй Бедзæ Хурæ Бинигорæн 'ма сагъæси бафтудæй, ци амалæй ма райервæзон, зæгъгæ, ардигæй. Цалинмæ ин æ сирди мæрдтæ хъæрттæнцæ, уæдмæ уони фæххуардта, уæдта судæй мæлунмæ æрцудæй. Гъæу ба фæдеси рацудæнцæ Бедзæ Хурæ Бинигор фесавдæй, зæгъгæ, ма 'й йеугурæй дæр агурдтонцæ. Уæд айнæги сæри халон разелæ-базелæгæнгæ фæййидтонцæ 'ма й балæдæрдтæнцæ, уоми йести ке адтæй, уой. Исимæцудæнцæ 'ма нигъгъæр кодтонцæ айнæги сæрмæ. Уордигкæй сæмæ нигъгъæр кодта Бедзæ Хурæ Бинигор:
     «Ами, – зæгъгæ, – бæргæ дæн, фал рацæуæн некумæбал йес».
     Æ уосæ дæр йимæ уордæмæ æрбацудæй ма йимæ йе дæр нигъгъæр кодта:
     «Дæхе, – зæгъгæ, – рагæлдзæ айнæги сæрæй, цæмæй дин уæддæр дæ мард халæнттæ нæ бахуæронцæ, уой, цæмæй ма дин уæддæр дæ мардбæл фæххуæст уæн, уой».
     Айнæги бунмæ ин æгас гъæу дæр ма гобæнттæ-æндæртæ хæссун байдæдтонцæ, цæмæй рагæпп кæнгæй фæлмæнбæл фæцайдæ, уой. Берæ фæккатай кодта Бедзæ Хурæ Бинигор, уæдта фитдзаг, æ дууæ куййей рагæлста ма ниббурцитæ 'нцæ, уæдта æ хæтæл рагæлста ма е дæр ниббуройнæ 'й. Уотемæй Бедзæ Хурæ Бинигорбæл къæсибадæг уоси æлгъистæ æрцудæй: Цомæрдти куйти хæтдзæ фиццагдæр цауæни ку фæццудæй, уæд æ куй – куйти сæр Селæн дæр фæммардæй, ке ракурдта Цомæрдтæй, йеци дууæ куййи дæр фæммардæнцæ, æхуæдæг дæр фæммард æй. Сегасей мæрдтæ дæр гъæу Къумбултæмæ æрластонцæ 'ма сæ, лæгæй дæр, куййæй дæр, еу рауæн байвардтонцæ.

Радзырдта йæ Магкиты Цæппо, 105-аздзыд. Ныффыста йæ Толасты Андрей, 12 август, 1927 аз, Къаматæ.
ЦИГСИИ-йы архив, фольклор № 15, папкæ 8, ф. 84–87.

Ирон адæмон сфæлдыстад. Дыууæ Томы. Фыццаг том. / Сарæзта йæ Салæгаты З. – Дзæуджыхъæу: Ир, 2007 – 719 ф.

при использовании материалов сайта, гиперссылка обязательна

Вернуться назад