Сослан йеу къуар анзей фæсте, цид, цæуидæ афæйбалций æма, йеу кæми адтæй, оми бабæй æ афæйбалци цæун ку æрхъæрттæй, уæд бабæй рабадтæй æ бæхбæл æма рандæй. Сæхемæ ба ма ниууагъта айдагъ æ зæронд мади. Сослан афæйбалци ку рандæй, уæд Нарти адæн загътонцæ: – Мадта нур мах цæмæй фæррессун кæнæн Сослани зæрдæ, уæхæн ма смадзал кæнæн; æнгъæлдæн бабæй æ афæйбалци рандæй, æма ин уæд мах ба æ мади, ка æрцæуа, йеци сабати цæрдодæй ниггæлдзæн зиндонæмæ.
Отемæй йеугурæй дæр исфæндæ кодтонцæ Сослани мади цæрдодæй дзахан-маханмæ ниггæлдзунбæл. Сослани мадæ ой ку фегъуста, уæд кæунтæ æма дзиназунтæ байдæдта:
– Мадта мин нур мæ фуртмæ, Сосланмæ, æ афæйбалци бунатмæ ка фæццæуа æма мин омæн ка фегъосун кæна? – зæгъгæ.
Отемæй æртæ цæхгун къерей ракодта. Гъæуи фæсте йеу æстур цъæх дор адтæй, æма имæ уайун байдæдта. Ку имæ нихъхъæрттæй, уæдта æ сæрбæл исбадтæй æма, æртæ цæхгун къерей æ размæ тæбæгъи ниввæргæй, Хуцаумæ ковун байдæдта:
– Йæ Хуцаути мæхе Хуцау! Мадта мин мæ сæрти йеу маргъ уæхæн æртæхун кæнæ, æма мин мæ фурт Сосланмæ æ афæйбалци бунатмæ ка фæццæуа!
Æма ма йе отæ ку кувта, уæд æ сæрти йеу хъæрддзигъа æрбатахтæй, æма 'й куддæр рауидта, отæ ба имæ дзоруй Сослани мадæ дæр:
– Уæртæ хъæрддзигъа! Дæ хуарзæнхæ мин Хуцау раттæд æма мин мæ фурт Сослани афæйбалци бунатмæ фæццо æма ин фегъосун кæнæ:
– Нарти адæн дин дæ мадæбæл цæрдодæй дзахан-маханмæ гæлдзуни унаффæ искодтонцæ æма, кæд лæг дæ, уæд ма рауадзæ, сабати æй гæлдздзæнæнцæ.
– Фуддæр фудтæ дæр дæбæл ку цæуидæ, дæ фурт Сослан алли адагæ фидидзагæй ку дардта æма æза, отид ке рагæлдзидæ, йеци фиди хунтæбæл ку бабадинæ, уæддæр ма мæ æхсгæ ку кæнидæ 'ма мæ, цид, ку нæ уадзидæ. – зæгъгæ, имæ сдзурдта, æма 'и цума игъосгæ дæр нæ фæккодта, уоййау æ сæрти ратахтæй. Йе дæр бабæй кæунтæ æма дзиназунтæ байдæдта, цалдæнмæ бабæй æ сæрти йеу халон æртахтæй æма ой хæтдзæ дзубанди кæнунмæ фæссабурæй; фал ин йе дæр хъæрццигъай хузæн разагъта æма 'й оми кæугæ ниууагъта. Кæунтæ æма бабæй дзиназунтæ байдæдта:
– Хуцау! Мадта ма мæнæй мæгурдæр йесгæми йес, йеу фæххуæцæг кæмæн нæййес?
Уæдта йеу минкъий рæстæги фæсте æ рæзти йеу зæрбатуг æрбатахтæй, æма ой куддæр рауидта, отæ и осæ к'адтæй, омæн æ зæрдæ фæффедардæр æй æма имæ дзоруй:
– Адæн-лимæн, сагелдумæг зæрбатуг! Дæ хуарзæнхæ мин Хуцау раттæд æма мин мæ фурт Сосланмæ æ афæйбалци бунатмæ фæццо æма ин зæгъæ: «Дæ йеунæг мади дин, Сослан, Нарти адæн сабати цæрдодæй дзахан-маханмæ гæлдзунцæ æма, лæг кæд дæ, уæд æхсæвæ-бонæ ма разæгъæ æма тагъд уо, кæдимайдима 'й, зæгъгæ, уæлæбæл баййафисæ.
– 'Ма дин фæццæудзæнæн,– зæгъгæ, ин загъта зæрбатуг дæр. – Йеу хатт ду къумæлтæ ку фухтай, мæнæн ба уæ тохонай астонæ ку адтæй æма мин бæдæлттæ ку адтæй, отемæй ба сæ уæ тикис тæвдæ фунукмæ ку æргæлста æма мин сæ ку байстай, æма сæ уæ сау гъоги æхсири ку ниртадтай, отемæй сæ мæ астони фæстæмæ ку ниввардтай, уæд дин йеци хуарздзинадæ цæмæй бафеддзæнæн?
– Мадта, ка 'й зонуй, зинæууæндæ æй, æма дин дæ дзурдтитæбæл ку не 'ууæнда, уæд мæнæ дæ хъурбæл бакæнæ мæ къохдарæн æма ин æй æ размæ ниггæлдздзæнæ, уæдта оми финст йес æма 'й зондзæнæй.
– Æма ци кæнуй, йе дæр хуарз, – зæгъгæ имæ дзоруй зæрбатуг дæр.
Йе дæр ин æ хъурбæл æ къохдарæн бакодта æма ин загъта:
– Нур æхсæвæр ма разæгъæ, отемæй тæхæ æма тагъд о.
Æма зæрбатуг Сосланмæ рандæй, йе ба фæстæмæ сæхемæ раздæхтæй æма оми хизта Сослани. Зæрбатуг дæр, Сослан æхсæвæр хуæрунти фингæбæл куд исбадтæй, отæ имæ бахъæрттæй æма тохонабæл исбадгæй, цъæбар-цъубур кæнун байдæдта. Сослан дæр фингæмæ нæбал æвналдта, фал имæ сабур байгъуста æма уæдта дзоруй:
– Дуар ин æрбакæнайтæ йеци зæрбатугæн!
Дуар ин æрбакодтонцæ, æма тохонайæй къеламæ æрбатахтæй æма бабæй цъæбар-цъубур кæнун байдæдта; Сослан дæр зæнхæмæ листæг никкастæй; оми к 'адтæй, йе 'нбæлттæ, йетæ дæр дес кодтонцæ. Уæд Сослан зæрбатугмæ дзоруй:
– Нæ ми æруагæс кæнуй.
Зæрбатуг дæр ой куддæр фегъуста, отæ ин æ размæ фингæбæл æ мади къохдарæн ниггæлста. Сослан омæ ку æркастæй, уæд баууæндтæй, зæрбатуг ин æцæг ке дзубандитæ кодта обæл, æма æ гъæлæсидзаг нимбухта. Йе 'нбæлттæ дæр æй бафарстонцæ: цæбæл кæуис, – зæгъгæ, æма син йе дæр радзурдта, зæрбатуг ин цитæ радзурдта, они. Уæдта æ æртикъахуг бæхбæл, æ тæрнихи ба йеунæг цæстæ – обæл саргъ февардта æма йеци æхсæвигон ранæхстæрæй, сæумæ сабат одзæнæй, зæгъгæ, уæд. Бæхæн уæхæн æртæ цæфи никкодта йе 'хсæй, 'ма æ тæнæй æртæ уафсхуари исхаудтæй, æ къохæй ба æртæ тъаффæхуари: бæх уадæнуад 'ма мегъæнцо кæнун байдæдта. Фал ин æ мади йе 'рбацудмæ Нарти адæн ниггæлстонцæ, æма Сослан дæр, а мади ку нæбал баййафта, уæд Нарти адæни йеуæрдæмæ гъæунгтæгæнгæ рацæуидæ, иннердæмæ ба сæ æ æхсаргардæй цæгъдгæ рацæуидæ, отемæй, цалдæнмæ бауæгæй, уалдæнмæ сæ фæццагъта. Ку бауæгæй, уæдта сæхемæ рандæй æма æ бæхи саргъ исиста, æхуæдæг ба медæгæй æхебæл дуæрттæ исæхгæдта æма, æнæ æндæмæ рацæугæй, оми кудтæй æхсæвæ дæр æма бонæ дæр. Æ йеу лимæн ин ой ку базудта, уæд имæ рандæй æма имæ дзурдта, Сослан, ами дæ, зæгъгæ. Фал имæ Сослан хъипп дæр не скодта. Уæдта бабæй имæ нæуæгæй дзоруй:
– Сослан, рацо мæ хæтдзæ, æз ба дæ мæрдти Барастæрмæ фæххонон, кæдимайдима дæ æхемæ бауадзидæ æма дин дæ мади, ракоргæй, йести мадзалæй рауадзидæ.
Сослан дæр ой ку фегъуста, уæд имæ æндæмæ рацудæй æма ин загъта:
– Æй, æма мин ой мадзал ку искæнисæ, уæдта дин йеци хуарз бæргæ некæд феронх уинæ, – æма дууемæй дæр рабадтæнцæ бæхтæбæл æма рандæнцæ мæрдти Барастæрмæ корунмæ. Ку бахъæрттæнцæ дуармæ, уæд Сослан дуар бахуаста медæгмæ, æна, дуар мин байгон кæнай, зæгъгæ. Йе ба имæ æндæмæ радзурдта:
– Сослан ке дæ, ой дæ зонун, æма цæмæн цæуис, ой дæр; фал ин нæбал йес гæнæн йеци гъуддагæн, йеунæг гъуддаг ма ин йес: кæд, дæ бæхбæл цал æрдой йес, уал зилди æркæнай хорæфтудмæ дзахан-маханбæл, уæд дин æй дæ бæрагæ дæттун æма 'й исесæ ордигкæй æма 'й хæссæ дæ хæтдзæ.
Сослан дæр æ бæхбæл фæббадтæй æма, хор лæдзгутæ куд æруагъта, отемæй ибæл, æ бæхбæл цал æрдой адтæй, уал зилди ибæл ракодта, уæдта ма зиндонæмæ ниллæууирдта æма æ мади æ къохти фелваста, иннетæй ба ма, бæхи думæг кæбæлдæр хъæрттæй, они дæр ма æ хæтдзæ фæууæлбилæ кодта, отемæй Барастæрæн раарфæ кодта æма рацудæй йе 'нбал æма æ мади хæтдзæ, æма омæй æндæмæ бабæй цæрунтæ æма хуæрунтæ байдæдтонцæ.
Дигорские сказания по записям дигорцев И.Т.Собиева, К.С.Гарданова и С.А.Туккаева с переводом и примечаниями Всев. Миллера. Труды по востоковедению, издаваемые Лазаревским институтом Восточных языков. Выпуск ХI, Москва, 1902, с. 36–38.
Ирон адæмон сфæлдыстад. Дыууæ Томы. Фыццаг том. / Сарæзта йæ Салæгаты З. – Дзæуджыхъæу: Ир, 2007 – 719 ф.
при использовании материалов сайта, гиперссылка обязательна |
